Kent U een heilige met een eigen Facebook fanpagina?
U heeft hem ongetwijfeld al gezien! Op de
Nepomucenusbrug, tussen de Wollestraat en de Dijver, staat zijn standbeeld. De
heilige heeft een stralenkrans met vijf sterren rond het hoofd. De vijf sterren
staan voor de vijf letters van het woord tacui (ik heb gezwegen).
Het beeld van Johannes Nepomucenus in Brugge
Johannes Nepomucenus werd tussen 1340 en 1350 geboren
in het plaatsje Pomuk in Bohemen. Zijn ouders moeten redelijk welvarend geweest
zijn, want hij kon studeren aan het plaatselijke klooster, later in Praag en
zelfs aan de universiteit van Padua. In 1380 werd hij pastoor in Praag.
Hij preekte ook herhaaldelijk in de Domkerk en door
zijn wijze en intelligente preken kwamen de mensen van heinde en verre naar hem
luisteren.
Zijn optreden ontsnapte niet aan de aandacht van de
toenmalige koning Wenceslaus IV van Bohemen. Wenceslaus werd toentertijd
gevreesd door zijn tiranniek optreden tegenover iedereen die het niet met hem
eens was. Om Johannes aan zich te binden bood hij hem een betrekking aan het
hof.
Johannes weigerde het aanbod. Volgens de overlevering
aanvaardde hij enkel het ambt van persoonlijke biechtvader van de koningin,
Sophia van Beieren. Aangezien er sinds 1384 een openlijk conflict bestond
tussen Kerk en Hof viel deze beslissing niet in goede aarde.
De koning zon op wraak. Op 20 maart 1393 werd Johannes
tijdens onderhandelingen tussen Kerk en Hof gearresteerd. Diezelfde nacht werd
hij afschuwelijk gefolterd en vanaf de Karelsbrug in de Moldau gegooid en
verdronken. De werkelijke redenen voor dit gruwelijke optreden blijven vaag,
maar volgens de volksmond zou Wenceslaus woedend zijn geworden toen Johannes
had geweigerd te verklappen of de koningin al dan niet gebiecht had dat ze er
een minnaar op nahield.
Wenceslaus IV van Bohemen
Nadien zou de bisschop van Praag hierover een brief
hebben geschreven naar Paus Bonifatius IX: "Nadat men zijn rechter- en linkerzij zozeer verbrand had dat hij in
feite al ten dode was opgeschreven, werd doctor Johannes, mijn beste vicaris,
openlijk door de straten van de stad naar de Moldau gesleept. Terwijl zijn
handen op zijn rug werden vastgemaakt, bond men hem - als ware hij een
wagenwiel - met zijn hoofd aan zijn voeten; in zijn mond zette men een stuk
hout rechtop zodat deze wreed werd opengescheurd. Zo hebben ze hem naar beneden
gegooid en verdronken".
De
legende
Toen de heilige in de golven van de rivier was
verdwenen, kwam zijn lichaam plotseling bovendrijven, omstraald door vijf
helder blinkende sterren.
Een hele menigte mensen kwam nieuwsgierig op het licht
af dat daar midden in de nacht op die ongewone plek zo'n bijzonder schijnsel
gaf.
Men vond het lijk en herkende de geliefde predikant.
Men vond het lijk en herkende de geliefde predikant.
Ook de koningin stond vanuit haar slaapkamerraam in het
paleis het drukke geloop gade te slaan. Ze vroeg haar man wat dat allemaal te
betekenen kon hebben. Deze antwoordde in het geheel niet, en omdat hij voelde
dat de gebeurtenissen een wending namen die ongunstig voor hem konden uitpakken.
Bij het aanbreken van de dag kwamen alle mensen uit de
hele stad naar de plaats waar men de priester uit het water op de oever had
gelegd. De priesters droegen het in een plechtige processie onder het
rouwbeklag van het volk naar de domkerk daar niet ver vandaan.
Duizenden mensen stroomden toe. Ieder wilde nog eenmaal
die mond zien die zo inspirerend gepreekt had en nog één keer de hand kussen
die hen zo dikwijls gezegend had. Vooral de armen van de stad konden maar geen
afscheid nemen van hem die voor hen altijd geweest was als een liefhebbende
vader.
Aanvankelijk beval koning Wenceslaus nog wel het lijk
op een onbekende plaats te begraven. Maar het werd heel snel ontdekt. Rond de
plaats waar Johannes begraven was, hing zo'n heerlijke geur van heiligheid dat
hij binnen de kortste keren werd ontdekt.
Onder plechtig vertoon werd hij nu bijgezet in de
Domkerk te Praag. Daar werd hij door de gelovigen vereerd.
Verering
Johannes werd in 1729 heilig verklaard door paus
Benedictus XIII. Zijn hoog-barokke praalgraf bevindt zich in de dom van Praag.
Hij is de patroon van Bohemen, van biechtvaders, priesters, schippers,
molenaars, van het biechtgeheim, van het zwijgen, van waterbedreigingen en van
bruggen. Zijn feestdag is 16 mei.
Op vele bruggen in Bohemen, Zuid-Duitsland en
Oostenrijk is een beeld van Johannes Nepomucenus opgesteld. Tot op de dag van
vandaag wordt de plaats van zijn marteling op de Karelsbrug aangeduid met een
rode marmeren plaat.
Beeld van Johannes Nepomucenus op de Karelsbrug in Praag
Iconografie
Hij wordt meestal afgebeeld als een priester in zwarte
soutane, witte superplie, stola en een bonnet op. Vaak is hij getooid met vijf
sterren rond het hoofd. Daarbij legt hij somseen wijsvinger op de mond, symbool
van het biechtgeheim waarvoor hij zijn leven zou hebben gegeven. Onder zijn arm
heeft hij een kruisbeeld en een palmtak, symbool voor de overwinning op het
kwade.
Vaak vindt men een beeld van de heilige Johannes van Nepomucenus
op of naast een brug. in België onder andere in Brugge (Wollestraat), Antwerpen
(Lange Nieuwstraat ), Kortrijk (Op de brug over de Leie, tussen beide Broeltorens),
Aalst (Houtmarkt) en Malmedy (Brug over de Warche).
Kortrijk Malmedy
Aalst
Kortrijk MalmedyAalst
Het beeld in Brugge dateert van de 18de eeuw en bevindt
zich op de Nepomucenusbrug in de Wollestraat. Het is een ontwerp van Pieter
Pepers uit 1767. Bemerk het kruisbeeld en de devotielantaarns. In 1795 werd het
door de Franse revolutionairen in de Reie gegooid en in 1811 weer op zijn
voetstuk geplaatst.
Vaak heeft hij één hand op de mond (biechtgeheim), in
de andere een kruis (marteldood). De krans rond zijn hoofd draagt vijf sterren
die wel als tacui (Latijn voor "Ik heb gezwegen") worden uitgelegd.
De heilige Johannes van Nepomucenus is de belangrijkste brugheilige in
West-Europa.
Antwerpen Lange Nieuwstraat
Prentkaart met het beeld van Johannes Nepomucenus te Brugge (1928)
Luik (Liège) Belgium collegiale Sint-Denijskerk
Schrijn van Johannes Nepomucenus te Sint-Niklaas
Antwerpen Lange Nieuwstraat
Op de arduinen sokkel waarop het beeld van Jan Nepomucenus in Brugge staat treft men een anagram aan. Men
gebruikt de letters van de naam Sanctus
Joannes Nepomucenus in een andere volgorde en verkrijgt zodoende een andere
(Latijnse) tekst.
Wat staat er?
"Sanctus
Joannes Nepomucenus
anagramma
en
pie mutus
en
os non accusans"
en daaronder
"Reposit
1 Maii MDCCCXI"
Vrij vertaald betekent dit zoiets als:
“De
heilige Johannes Nepomucenus
anagram
Zie
een stomme uit plicht
Zie
een mond die niet beschuldigt.”
en daaronder
Teruggeplaatst
op 1 mei 1811.
Overzicht van andere beelden van Johannes Nepomucenus
vindt u op http://geo.mff.cuni.cz/latina/sJ-krajska-mesta.htm
De Facebook fanpagina van de heilige Johannes Nepomucenus
© Marc Willems (2014)
brugse.legenden@gmail.com
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
Opmerking: Alleen leden van deze blog kunnen een reactie posten.